Գիտակցությունը բարդ փիլիսոփայական տերմին է, որը բնութագրում է մարդու `շրջապատող իրականությունը ճանաչելու, ինչպես նաև նրա տեղն ու դերը որոշելու ունակությունն այս իրականության մեջ:
Ինչպիսի՞ն էին հին գիտնականների տեսակետները գիտակցության բնույթի վերաբերյալ
Հինավուրց ժամանակներից բուռն քննարկումներ են ծավալվել այն մասին, թե ինչ է գիտակցությունը, ինչպես է այն պայմանավորված և ինչ կարող է ազդել դրա վրա: Սկզբում դրանց մասնակցում էին միայն փիլիսոփաներն ու աստվածաբանները, ապա, երբ գիտությունը զարգացավ, տարբեր մասնագիտությունների գիտնականներ, օրինակ ՝ կենսաբաններ, ֆիզիոլոգներ, հոգեբաններ: Մինչ օրս չկան հստակ, ընդհանուր ընդունված չափանիշներ, թե ինչ է նշանակում գիտակցություն և ինչպես է այն առաջանում:
Հայտնի հին հույն փիլիսոփա Պլատոնը կարծում էր, որ յուրաքանչյուր մարդու գիտակցությունը պայմանավորված է անմահ հոգու գոյությամբ: Կյանքն ավարտվելուց հետո հոգին լքում է մարմինը և վերադառնում իր ավելի բարձր, անհայտ «գաղափարների աշխարհ», որն անչափելիորեն ավելի զարգացած է, քան նյութական աշխարհը, որտեղ գոյություն ունեն մարդիկ, կենդանիները և բնության անշունչ առարկաները: Այսինքն ՝ փիլիսոփա Պլատոնը իրականում ժողովրդական փիլիսոփայական վարդապետության հիմնադիրներից մեկն էր, որը հետագայում կոչվեց դուալիզմ:
Այս տերմինը, որը ենթադրում է գիտակցության և ֆիզիկական առարկաների երկակիություն, պաշտոնապես գործածվեց շատ դարեր անց հայտնի ֆրանսիացի գիտնական Ռենե Դեկարտի կողմից, որն ապրել է 17-րդ դարի առաջին կեսին: Նրան է վերագրվում նաեւ «Կարծում եմ` գոյություն ունեմ »ժողովրդական արտահայտությունը: Գիտակցության բնույթի մասին Դեկարտի փիլիսոփայական դատողությունների հիմքում ընկած էր այն պնդումը, որ մարդը մի տեսակ մտածող նյութ է, որը կարող է կասկածել ցանկացածի, նույնիսկ շրջապատող աշխարհի գոյության վրա, բացառությամբ սեփական գիտակցության: Այսինքն ՝ գիտակցության բնույթը նյութական աշխարհի օրենքների տիրույթից դուրս է: Հայտնի գերմանացի փիլիսոփա Հեգելը գիտակցությունը, առաջին հերթին, համարում էր անհատի ՝ իր անհատականությունը շրջապատող աշխարհի հետ փոխկապակցելու ունակություն:
Ի՞նչ էին մտածում մատերիալիստ գիտնականները գիտակցության բնույթի մասին:
«Նյութապաշտություն» տերմինը պաշտոնապես ներկայացվեց միայն 18-րդ դարի սկզբին գերմանացի հայտնի գիտնական Գոտֆրիդ Վիլհելմ Լայբնիցի կողմից: Բայց այս փիլիսոփայական վարդապետության հետևորդները, ըստ որի գիտակցությունը պարզապես մարդու մարմնի գործունեության արդյունք է (առաջին հերթին ՝ նրա ուղեղի), հայտնի են դեռ հին ժամանակներից: Եվ քանի որ մարդու մարմինը կենդանի նյութ է, ուրեմն գիտակցությունը նույնպես նյութական է: Մատերիալիզմի ամենահայտնի կողմնակիցները XIX - XX դարերում: էին Կառլ Մարքսը, Ֆրիդրիխ Էնգելսը և Վլադիմիր Ուլյանով-Լենինը: Չնայած գիտության վիթխարի նվաճումներին ՝ գիտակցության բնույթի ճշգրիտ մեկնաբանությունը դեռ չի տրվել:
